เรื่องที่ผู้หญิงต้องรู้ อาการเหล่านี้บอกอะไรได้บ้าง ?

“เริ่มต้นสวย ชีวิตก็ไปได้สวยจริงไหม?” เพราะจุดเริ่มต้นที่สำคัญของผู้หญิง คือ การก้าวเข้าสู่วัยเริ่มสาว ซึ่งเป็นช่วงวัยที่พบการเปลี่ยนแปลงหลายด้าน ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สรีระ ฮอร์โมน ไปจนถึงด้านอารมณ์ สาวๆ หลายคน อาจรู้สึกกังวลกับการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้และมีจำนวนไม่น้อย ที่พบปัญหาเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ในเพศหญิงอีกด้วย ซึ่งปัจจุบันพบมากขึ้นในวัยเริ่มสาว ที่เป็นเช่นนี้เพราะเกิดจากปัจจัยหลายอย่าง ได้แก่

• อาหารที่ไม่เหมาะสม
• ความเครียด
• ไม่มีเวลาออกกำลังกายดูแลตัวเอง
• สภาพแวดล้อม
• พันธุกรรม ฯลฯ

ประจำเดือนมาไม่ปกติอีกเรื่องที่สาวๆ ห้ามละเลย ถ้าไม่อยากมีบุตรยาก
“เป็นเรื่องใกล้ตัวที่ไม่ควรมองข้าม” กับปัญหาสุดคลาสสิคของผู้หญิงวัยเริ่มสาว ที่ส่วนใหญ่ต้องเคยผ่านประสบการณ์ “ประจำเดือนมาไม่ปกติ” แล้วทั้งนั้น แน่นอนว่าต่างคนก็ต่างอาการ แต่แบบไหนกันที่อาจส่งผลต่อการมีบุตรยากโดยไม่รู้ตัว  

วิธีสังเกตุอาการประจำเดือนมาไม่ปกติที่ส่งผลต่อการมีบุตรยาก

1. ความถี่ของการมีประจำเดือน ความจริงแล้วประจำเดือนควรมาทุกๆ 21 – 35 วัน หากมีประจำเดือนถี่หรือห่างกว่านี้ อาจเป็นสัญญาณบ่งบอกว่า “มีปัญหาเกี่ยวกับการตกไข่” และอาจเข้าสู่ภาวะ “ไม่ตกไข่เรื้อรัง” ส่งผลให้มีบุตรยาก นอกจากนี้ยังพบว่าในผู้หญิงที่มีภาวะฮอร์โมนเพศชายเด่น เช่น หน้ามัน ขนดก เมื่ออัลตราซาวด์ดูรังไข่จะพบฟองไข่ใบเล็กๆ จำนวนมาก ที่ไม่สามารถเจริญเติบโตไปสู่ขั้นที่ตกไข่ออกมาได้ จึงสะสมอยู่ภายในรังไข่ ทั้งนี้ปกติธรรมชาติของผู้หญิง จะเกิดการตกไข่เพื่อแสดงความพร้อมในการตั้งครรภ์ ประมาณ 80% ของการมีประจำเดือน นั่นหมายความว่าการมีประจำเดือน 10 ครั้ง จะพบไข่ตกเพียง 8 ครั้งเท่านั้น ฉะนั้นหากจะมาวัดกันเรื่องความถี่ของการมีประจำเดือนคงต้องระวังกันให้ดี ยิ่งใครอยากมีลูกแล้วละก็ยิ่งต้องระวังกันไปใหญ่ โดยอีกปัจจัยหนึ่งที่จะทำให้เกิดความผิดปกติ คือ ความเครียด ที่ส่งผลต่อการตกไข่ ทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติเสี่ยงต่อการมีบุตรยากได้เช่นกัน

2. ปริมาณและระยะเวลาของเลือดประจำเดือนที่ออก ตามปกติระยะเวลาของเลือดที่ออกนั้น ควรอยู่ที่ 2–7 วัน ในกรณีที่มีลิ่มเลือดปนออกมา หรือมีเลือดออกกะปริบกะปรอยหลังจากประจำเดือนหยุดแล้ว อาจเป็นสัญญาณของการเกิดปัญหาเยื่อบุโพรงมดลูก และเป็นสาเหตุทำให้มีบุตรยาก เพราะตัวอ่อนไม่สามารถฝังตัวและเจริญเติบโตในโพรงมดลูกที่มีความผิดปกติได้ หรืออาจเป็นผลข้างเคียงจากการใช้ยาคุมกำเนิดเป็นระยะเวลานาน

3. อาการปวดประจำเดือน สำหรับอาการปวดท้องระหว่างมีประจำเดือนถือเป็นเรื่องปกติ เพราะเป็นช่วงที่มดลูกกำลังกำจัดเยื่อบุโพรงมดลูกออกมาโดยกล้ามเนื้อมดลูกจะหดตัวและกีดขวางหลอดเลือดเล็กๆ จำนวนมาก เพื่อให้เยื่อบุผนังลอกออก กระบวนการนี้เองที่ส่งสารความเจ็บปวดไปยังสมอง ในเวลาเดียวกัน ร่างกายยังปล่อยสารประกอบโพรสตาแกลนดิน (prostaglandins) ทำให้มดลูกหดตัวมากขึ้นนั่นเอง

"ปวดประจำเดือนแบบไหน สัญญาณอันตรายมีบุตรยาก"

จากสถิติพบว่าการปวดประจำเดือนพบได้ถึง 50% ในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ ส่วนใหญ่จะปวดท้องส่วนล่าง กระจายไปบริเวณหลังหรือต้นขา มักจะปวดในวันแรกของการมีประจำเดือน เมื่ออายุมากขึ้นอาการจะลดลง แต่ถ้าอายุมากแล้วยังมีอาการปวดมากขึ้น อาจบ่งบอกได้ว่ามีความผิดปกติบางอย่างซ่อนอยู่ โดยสังเกตได้จากอาการปวดท้องน้อยเกือบทุกครั้ง รู้สึกปวดหน่วงๆ ลงช่องคลอดหรือทวารหนัก ปวดทั้งก่อนและหลัง หรือระหว่างมีประจำเดือน ซึ่งมักจะมีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ หากปล่อยทิ้งไว้อาจเป็นสาเหตุของการมีบุตรยาก ได้แก่ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่บริเวณรังไข่ หรือช็อคโกแลตซีสอีกด้วย"

"ดูแลตัวเองเบื้องต้นให้ประจำเดือนมาปกติลดความเสี่ยงภาวะมีบุตรยาก"

สำหรับผู้หญิงวัยเริ่มสาว สามารถดูแลตัวเองง่ายๆ เริ่มต้นที่เปลี่ยนการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งจะช่วยทำให้ระบบการผลิตฮอร์โมนเข้าสู่ภาวะปกติได้เร็วขึ้น มีประจำเดือนสม่ำเสมอมากขึ้น เช่น

• พักผ่อนให้เพียงพอ
• หาวิธีผ่อนคลาย ไม่ทำให้ตัวเองเครียดจนเกินไป
• ดูแลการทานอาหาร หลีกเลี่ยงน้ำอัดลม ขนมกรุบกรอบ เลือกรับประทานธัญพืช ผลไม้และผักสีต่างๆ
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีโซเดียมสูงหรือคาเฟอีน
• งดสูบบุหรี่ และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• นวดเบาๆบริเวณหลังช่วงล่างและท้องน้อย
• ออกกำลังกายเป็นประจำสม่ำเสมอ
• ดูแลน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพื่อให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนได้เพียงพอสำหรับการมีประจำเดือนได้ตามปกติ

การสังเกตความผิดปกติของประจำเดือนที่เกิดขึ้น จะช่วยประเมินได้ว่ามีแนวโน้ม มีบุตรยาก หรือไม่ หากพบอาการหรือกังวลสาวๆ ควรรีบปรึกษาแพทย์ เพื่อเข้ารับการวินิจฉัยและรักษาภาวะผู้มีบุตรยากต่อไป เพราะ “การดูแลตัวเองเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย” โดยเฉพาะอนาคตหากต้องแต่งงานมีครอบครัว การเตรียมตัวเพื่อลดความเสี่ยงมีบุตรยากจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง

"ตกขาว มีตุ่มขึ้น ปัญหาในร่มผ้าที่สาวๆ ไม่กล้าบอกใคร "

1. ตกขาวแบบปกติ รู้ไว้ ไร้กังวล

อาการตกขาวโดยทั่วไปเกิดจากกลไกทางธรรมชาติ ขึ้นอยู่สภาพร่างกายของผู้หญิงแต่ละคน เป็นการที่ผนังช่องคลอดลอกหลุดเอาของเสียออกมาจากช่องคลอด โดยจะมีลักษณะเหลวสีขาวใส หรืออาจเป็นของเหลวสีขาวขุ่น เปลี่ยนแปลงตามรอบเดือน ขึ้นอยู่กับปริมาณฮอร์โมนเพศหญิง เอสโตรเจน (Estrogen) และโปรเจสเตโรน (Progesterone)

“ตกขาว” เป็นของเหลวที่ถูกผลิตโดยต่อมภายในช่องคลอด จะมีลักษณะใสไม่มีสี หรือเป็นสีขาวไม่มีกลิ่นเหม็น ปริมาณไม่มากและไม่ทำให้เกิดอาการคัน เพื่อนำพาเซลล์ที่ตายแล้วและแบคทีเรียในช่องคลอดออกมา เสมือนการทำความสะอาดและป้องกันการติดเชื้อในระบบสืบพันธุ์ ผู้หญิงทุกคนเป็นได้และไม่เป็นอันตราย

2. ตกขาวผิดปกติแบบนี้ อย่านิ่งนอนใจ สาเหตุของการเกิดตกขาวที่ผิดปกตินั้น สามารถเกิดได้จากความผิดปกติของอวัยวะสืบพันธุ์ของผู้หญิง ตั้งแต่บริเวณช่องคลอด ปากมดลูก ไปจนถึงมดลูก โดยสาเหตุส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณช่องคลอด สังเกตง่ายๆ จากภายนอกคือสีที่แตกต่างกัน โดยสามารถแบ่งตามลักษณะตกขาว ได้ดังนี้

• ปนเลือดหรือมีสีน้ำตาล อาการนี้พบได้ไม่บ่อย มักเกิดจากมะเร็งโพรงมดลูกหรือมะเร็งปากมดลูก อาจมีอาการปวดท้องน้อยหรือมีเลือดออกผิดปกติร่วมด้วย
• ขุ่นมีสีเหลือง อาจมีการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ เช่น Gonorrhea เลือดออกระหว่างรอบเดือน หรือมีอาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่
• สีเหลือง เขียว มีฟองปน อาจเกิดจากการติดเชื้อปรสิต (Trichomoniasis) มักมีอาการปวดและคันเวลาปัสสาวะร่วมด้วย
• สีชมพู พบได้ในหญิงหลังคลอด เนื่องจากการลอกของเยื่อบุโพรงมดลูก
• สีขาวหนาเป็นก้อน เกิดจากการติดเชื้อราจนมีอาการบวม แดง คันบริเวณอวัยวะเพศ เจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์
• สีขาว เทา หรือเหลือง กลิ่นคาวเหมือนปลา เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย จะมีอาการคัน แสบ แดง และบวมบริเวณอวัยวะเพศและอาจพบอาการร่วมอื่น เช่น แสบร้อนบริเวณช่องคลอด คัน มีตุ่มบริเวณช่องคลอดและอวัยวะเพศ อาการปวดท้องน้อยหรือเสียวในช่องท้อง อาการไข้ เป็นต้น

• หากไม่มีความจำเป็น ไม่ควรใช้ยาปฏิชีวนะติดต่อกันเป็นเวลานานๆ
• ควรดื่มน้ำเยอะๆ รับประทานอาหารสดใหม่และมีคุณภาพ
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และพักผ่อนให้เพียงพอ
• ก่อนและหลังมีเพศสัมพันธ์ ควรล้างอวัยวะเพศทุกครั้ง
• ไม่ควรใส่กางกางที่มีขนาดเล็กกว่าไซต์ตัวเองหรือรัดเกินไป
• ดูแลอวัยวะเพศให้แห้งอยู่เสมอ อย่าให้อับชื้น ควรเช็ดทำความสะอาดจากด้านหน้าไปด้านหลัง

สำหรับสาวๆ ที่เกิดอาการ "ตกขาวไม่ปกติ" ต้องให้แพทย์ตรวจภายในหาสาเหตุว่าติดจากเชื้ออะไร เพื่อที่จะได้รักษาตรงตามอาการ หากไม่มั่นใจไม่ควรรักษาเอง เพราะอาจทำให้ ระคายเคือง และติดเชื้อมากกว่าเดิม หากไม่รีบทำการรักษา อาจทำให้เกิดโรคเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์ในเพศหญิง ส่งผลต่อการเกิดอาการมีบุตรยากตามมาในไม่ช้า

"ปัสสาวะมีเลือด อาการแบบนี้ ปล่อยไว้ไม่ดีแน่ "

ปัสสาวะเป็นเลือดสามารถพบได้หลายลักษณะ หลายสี สามารถแสดงถึงบริเวณที่เกิดได้ด้วย

1. เลือดสีแดงสด หรือสีแดงคล้ำ
   1.1 เลือดซึมตอนเริ่มปัสสาวะการมีเลือดออกแบบนี้ บ่งบอกถึงอาการท่อปัสสาวะเป็นแผลหรือฉีกขาด มักมีอาการปวดขณะถ่ายปัสสาวะ อาจมีหนอง และสามารถติดเชื้อได้ด้วย
   1.2 เลือดออกตอนเริ่มปัสสาวะ ถ้ามีเลือดออกแค่ตอนเริ่มแรก แต่ตอนหลังไม่มี อาจมีเหตุผลเหมือนกับเลือดซึมตอนเริ่มปัสสาวะ ควรพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุที่แน่ชัด
   1.3 เลือดออกตอนท้ายปัสสาวะปัสสาวะที่มีเลือดออกในลักษณะนี้ มักเกิดจากอาการเลือดออกในกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งมีสาเหตุมาจากนิ่วหรือเนื้องอก หรืออาจเป็นเพราะกระเพาะปัสสาวะอักเสบโดยอาการเหล่านี้มักจะมีอาการอื่นๆ เช่นปวดท้องน้อย หรือปัสสาวะขัดร่วมด้วย
   1.4 เลือดออกตลอดเวลาที่ปัสสาวะอาการลักษณะนี้ส่วนใหญ่มาจากภาวะเลือดออกในไต หรือกรวยไต หรือเลือดออกมากในกระเพาะปัสสาวะ
2. ปัสสาวะสีน้ำล้างเนื้อ ปัสสาวะที่มีสีแดงแบบสีน้ำล้างเนื้อ และถ่ายออกมาเป็นสีเดียวกันตั้งแต่เริ่มปัสสาวะจนจบ อาการเช่นนี้โดยมากเกิดจากภาวะไตอักเสบ
3. ปัสสาวะเป็นสีน้ำตาลดำ ปกติแล้วปัสสาวะสีนี้ไม่ได้เกิดจากภาวะเลือดออกในระบบทางเดินปัสสาวะ แต่เกิดจากการสลายตัวของสารสีเม็ดเลือดแดง และสารสีของกล้ามเนื้อลาย ที่แปรสภาพและออกมาเป็นปัสสาวะ ควรตรวจเพื่อหาทางรักษาต่อไป

ผลจากการปัสสาวะเป็นเลือดบ่งบอกสาเหตุของโรคอะไรได้บ้าง?

1. ติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ กระเพาะปัสสาวะติดเชื้อเรื้อรังอาจส่งผลให้มีเลือด ปนเปื้อนออกมากับปัสสาวะได้
2. นิ่วในไตหรือในกระเพาะปัสสาวะ เกิดจากการสะสมของแร่ธาตุต่างๆในกระเพาะปัสสาวะ ทำให้เกิดก้อนนิ่วขึ้น จนทำให้ปัสสาวะปนเปื้อนเลือด
3. ความผิดปกติในไต หากท่อปัสสาวะส่วนบนหรือไตติดเชื้อก็เป็นสาเหตุให้ปัสสาวะปนเปื้อนเลือดได้เช่นกัน

การป้องกันปัสสาวะเป็นเลือดโดยปกติแล้ว ไม่สามารถป้องกันได้โดยตรง แต่มีวิธีช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคที่เป็นสาเหตุได้ ดังนี้

• โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ ควรดื่มน้ำมากๆ ปัสสาวะทันทีที่รู้สึกปวดหรือหลังการมีเพศสัมพันธ์ เช็ดทำความสะอาดบริเวณท่อปัสสาวะจากหน้าไปหลัง (สำหรับผู้หญิง) หรือหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่อาจทำให้เกิดการระคายเคืองต่ออวัยวะเพศ และท่อปัสสาวะที่อยู่ใกล้เคียงกัน
• นิ่วในไต ควรดื่มน้ำให้มาก ลดการบริโภคเกลือ โปรตีน หรืออาหารที่มีส่วนประกอบของออกซาเลต (Oxalate) เช่น ผักโขม เป็นต้น
• มะเร็งไต ควรรักษาน้ำหนักตัว รับประทานอาหารมีประโยชน์ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ไม่สูบบุหรี่ และหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารเคมีที่เป็นพิษต่อร่างกาย

อย่างไรก็ตามหากปัสสาวะเป็นเลือด หรือกังวลควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อหาสาเหตุและการรักษาที่ถูกวิธีต่อไป สำหรับการปัสสาวะเป็นเลือดที่นำไปสู่ภาวะมีบุตรยากนั้นยังไม่สามารถระบุได้ชัดเจน ส่วนใหญ่พบว่าอาจเป็นผลข้างเคียงจากโรคไต ส่งผลให้เข้าสู่ภาวะมีบุตรยากเพราะโดยทั่วไปหากไตเสื่อม รังไข่อาจจะไม่ทำงาน ทำให้ไม่มีประจำเดือน หรือประจำเดือนมาไม่ปกติ ยากแก่การตั้งครรภ์ และมีบุตรยากเป็นต้น